ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگو با «فرهیختگان» ضمن توضیح مواضع این کمیسیون، پاسخگوی سوالاتی درباره نحوه اجرای قانون اخیر مجلس درباره برجام و صنعت هسته‌ای و همچنین فرآیند توافق اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی بود. مشروح این گفت‌وگو در ادامه از نظر می‌گذرد.
اروپا و آمریکا فرصت‌سوزی کردند، 5 اسفند اجرای پروتکل الحاقی متوقف می‌شود
درباره ماجرای توقف اجرای پروتکل الحاقی، با اجرای این گام ایران که برخی می‌گویند سوم و برخی پنجم می‌گویند، چه اتفاقی در روابط ایران و آژانس برای ایران و برجام می‌افتد؟
ما در قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» با وجود تحریم‌هایی که در دوره ترامپ و قبل از آن در دوره اوباما علیه ایران اعمال شد و همچنین با وجود ناتوانی اروپایی‌ها برای تعاملات اقتصادی با ایران، دو ماه به طرف مقابل مهلت دادیم که گام اساسی را در لغو تحریم‌های نفتی و بانکی ایران بردارد، درغیر این‌صورت مبتنی‌بر ماده 6 این قانون توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی اجرا خواهد شد. این مهلت دو ماهه 5 اسفندماه تمام می‌شود و متاسفانه اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها فرصت‌سوزی کردند و اقدام موثری را صورت ندادند. علی‌رغم آن ما همچنان تحت نظارت‌های پادمانی سازمان انرژی اتمی قرار داریم ولی از روز 5 اسفند طبق اعلامی که به دبیرخانه آژانس هم کردیم، اجرای این پروتکل الحاقی را متوقف می‌کنیم و سطح نظارت و دسترسی‌ها برای بازرسان آژانس را به سطح پادمانی تقلیل می‌دهیم. ازجمله مهم‌ترین اقداماتی که اجرای آنها متوقف می‌شود دسترسی و بازرسی‌های سرزده مورد تقاضای بازرسان آژانس و همین‌طور دسترسی به اطلاعات دوربین‌های موجود در تاسیسات است. ما فکر می‌کنیم این موضوع در جهت تغییر در اراده طرف مقابل برای اعمال فشار بر ایران موثر است و مجلس هم از تصمیم خود برای اجرای این قانون کوتاه نمی‌آید.
به گروسی اعلام شد که اجرای قانون مجلس متوقف نخواهد شد
رافائل گروسی به تهران آمد. هدف این سفر چه بود؟
آن‌طور که ما مطلع شدیم، گروسی برای پیگیری ترتیبات اجرای این قانون و توقف اجرای پروتکل الحاقی به تهران سفر کرد و مطلع شدیم به ایشان اعلام شده اجرای قانون متوقف نخواهد شد. قانون بدون تنازل اجرا می‌شود. او پیشنهادهایی درمورد ترتیبات کاهش تعهدات ایران داشته که در این سفر ارائه شده است. باوجود این، آن چیزی که روشن است این است که مجموعه حاکمیت از اجرای این قانون حمایت می‌کند و این قانون اجرا می‌شود. پیشنهادهای گروسی نیز شنیده شده و چنانچه لازم باشد بدان پاسخ داده می‌شود.
موضوعی به نام 1+5 نداریم / پس از لغو تحریم‌ها درمورد بازگشت آمریکا به 1+5 تصمیم می‌گیریم
با تداوم بدعهدی‌های ایالات‌متحده و طرف‌های اروپایی در برجام مواجه هستیم. روز پنجشنبه درخواست خود را برای مکانیسم ماشه از سازمان ملل پس گرفتند. موضع جمهوری اسلامی ایران امروز و موضع مجلس مطابق قانون اقدام راهبردی درخصوص1+5 یا 1+4 چیست؟ مخصوصا بعد از اقدام آمریکا برای پس گرفتن درخواست مکانیسم ماشه چطور است؟
آمریکا در سال 2018 از برجام خارج شده است و لذا اکنون اصلا موضوعی به نام 1+5 نداریم، الان 1+4 و ایران است. آمریکایی‌ها نمی‌توانند با اراده خود فقط به برجام برگردند بلکه باید تعهدات خود را به‌صورت کامل انجام دهند و اقداماتی که برای رفع تحریم‌ها لازم است باید صورت بدهند. تحریم‌ها را باید لغو کنند و ما هم باید راستی‌آزمایی کنیم و آن زمان درباره بازگشت آمریکا به 1+5 می‌توان تصمیم گرفت. حضور آمریکا در 1+5 نیاز به اجماع همه اعضای فعلی برجام دارد که جمهوری اسلامی یک عضو موثر است و ایران باید موافق بازگشت آمریکا به برجام باشد که درحال‌حاضر به‌دلیل بدعهدی آمریکا ما موافقتی با حضور آمریکا در 1+5 نداریم. ما طبق برجام و بندهای 26 و 36 در جهت کاهش تعهدات حرکت کردیم تا توازن جدیدی در این مسیر حاصل شود و الان پیگیر اجرای قانون اقدام راهبردی هستیم که یکی از بندهای آن در ارتباط با پروتکل الحاقی است.
بند دیگری داشت که قبلا اجرا شد؛ مثل غنی‌سازی 20درصد. الان هم گام‌های دیگری مثل نسل‌های جدید سانتریفیوژ یا موضوعاتی همچون ایجاد کارخانه اورانیوم فلزی در اصفهان و مباحث فنی دیگر است که بعد از اجرای مرحله پروتکل الحاقی آنها اجرا می‌شود.
از دید ما تمام اقدامات آمریکا در یک گام باید خلاصه شود و آن رفع همه تحریم‌هاست
حرکاتی که آمریکا انجام داد عموما از دید ما حرکات نمادین و کم‌اثری است. آمریکایی‌ها مسیر فعال کردن مکانیسم ماشه را دنبال کردند ولی شکست خوردند. طبق اعلام رئیس شورای امنیت سازمان ملل اقدام آنها بلااثر بود و نتیجه حقوقی و سیاسی نداشت. حالا این درخواست فعال کردن مکانیسم ماشه را پس گرفتند. درواقع سعی کردند خط بطلانی بر شکست خود بکشند. ما این را اقدام جدی تلقی نمی‌کنیم و همین‌طور موضوع کاهش محدودیت تردد دیپلمات‌های ایرانی که 3 مایل را تبدیل به 25 مایل کردند، موضوعی مورد شکایت ایران بود، چه به دبیرخانه سازمان ملل و چه به کمیته مستقر در سازمان ملل که استدلال‌های حقوقی طرف ایرانی قوی‌تر بوده و طرف آمریکایی استدلالی برای این موضوع نداشته است. رفع این محدودیت‌ها هرچند کمک به فعالیت دیپلمات‌های ایرانی می‌کند ولی اقدام موثری نیست. از دید ما، آمریکایی‌ها یک گام بیشتر برای برداشتن ندارند و آن هم لغو تحریم‌هاست. هر حرکتی غیر از این حرکت جدی تلقی نمی‌شود و ما مسیر فعلی خود را در جهت کاهش تعهدات با جدیت ادامه خواهیم داد.
تحریم‌ها در عمل باید لغو شوند، نه روی کاغذ و با امضای دستور اجرایی
لغو تحریم‌ها شامل چه جزئیاتی است؟
تحریم‌های ایران اجزای مختلفی دارد یعنی در برجام بیش از 800 نهاد، موسسه و شخص ایرانی مورد تحریم‌هایی بوده‌اند که آنها را باید لغو یا تعلیق می‌کردند که در دوره ترامپ با خروج آمریکا از برجام مجدد اعمال شد. بعد از آن در دوره ترامپ بیش از 800 مورد مجدد تحریم شخص، نهاد و موسسه ایرانی اعمال شد. ما الان بیش از 1600 مورد تحریم داریم. اینها از دید ما باید به‌طور کامل لغو شود. موضوع مهم‌تر این است که این لغو فقط روی کاغذ کفایت نمی‌کند، بیانیه و دستور اجرایی را کافی نمی‌دانیم بلکه باید موثر باشد و اثر عملی این کار را باید ببینیم. اما درمورد موثرترین این نوع تحریم دو موضوع برای ما بسیار اهمیت دارد. یکی بحث تحریم‌های نفتی و دسترسی ما به منابع فروش نفت است و موضوع دیگر موضوع تعاملات بانکی ایران. هرچند مطالبه اصلی ما درخصوص این دو موضوع است ولی به‌صورت کامل دنبال لغو تحریم‌ها هستیم ولی آثار این لغو را به‌صورت عملی راستی‌آزمایی می‌کنیم.
لغو تحریم نیاز به مذاکره ندارد/ توافق گام به گام عامل کم‌اثر کردن موضوع رفع تحریم است
برخی ایده همکاری‌های گام به گام بین ایران و آمریکا را مفروض می‌دانند. نظر شما چیست؟
از دید ما یک گام بیشتر وجود ندارد و آن لغو تحریم‌هاست. گام میانی وجود ندارد و گام‌های دیگر کم‌اثر هستند. لغو تحریم نیاز به مذاکره ندارد چون عناوین تحریمی روشن است، خواسته‌ها روشن است، کسانی هستند که می‌توانند ترتیبات این موضوع و نحوه اجرای آن را پیگیری کنند تا نیازی به گفت‌وگو با آمریکایی‌ها نباشد. از این شرایط و حرکت گام به گام تجربه منفی‌ای در دوره برجام داشتیم که تعهدات به‌صورت عینی اجرا می‌شد و طرف مقابل تعهدات را روی کاغذ داشت و نمی‌توانستیم پیگیری کنیم و گذشته را اصلاح کنیم. درحال‌حاضر فکر می‌کنیم که باید به‌صورت یک‌جا حرکت کنیم و آن هم به نحوی است که بتوانیم بی‌اثر شدن تحریم‌ها را لمس کنیم. توافق گام به گام کم‌اثر کردن موضوع رفع تحریم‌هاست.
آمریکا تحریم را ابزار استراتژیک می‌داند و راضی به لغو آنها نیست
ارزیابی‌ها به ما نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها نمی‌خواهند گام موثری برای لغو تحریم‌ها بردارند؛ چراکه آمریکا تحریم را ابزار استراتژیک می‌بیند و برای همین راضی به لغو تحریم‌ها نیست. این موضوع قابل‌تاملی است، هرچند در داخل موضوع خنثی‌سازی تحریم‌ها را دنبال می‌کنیم اما در خارج از مرزها به هرحال مطالبه جدی از سوی طرف مقابل داریم که باید این تحریم‌ها را لغو کند و در جهت آن رویکرد خود را تنظیم می‌کنیم.
فشار حداکثری در قالب‌های دیگری درحال پیگیری است
اقدام امروز دموکرات‌ها مغایر با وعده‌های انتخاباتی آنها نیست؟
من رفتار آمریکایی‌ها را در چارچوب سابق تحلیل می‌کنم، یعنی چیزی که امروز موضع دولت بایدن است و می‌گویند اول ایران باید به تعهدات خود برگردد و بعد طرف آمریکایی برمی‌گردد شبیه همان موضعی است که بایدن سه ماه پیش در مقاله CNN گرفت؛ یعنی این موضع تفاوتی ندارد بلکه آمریکایی‌ها مواضع اصولی خود را پیش می‌برند، هرچند این مواضع از دید ما مواضع شکست‌خورده‌ای در جهت فشار حداکثری آمریکاست. همان چیزی که بلینکن هم روز گذشته اعلام کرد که این سیاست شکست‌خورده است ولی همان رفتارها را در قالب عناوین دیگری دنبال می‌کنند.